Budel O.L.V. Visitatie

1912 - Dalstein & Haerpfer

1948 - Spanjaard

2011- Reil

II/23 - electropneumatische tractuur

Dispositie

Grand Orgue (C-g 3 ) Bourdon 16' Montre 8' (deels in front) Bourdon 8' Flûte harmonique 8' Violoncelle 8' Salicional 8' Prestant 4' Flûte à cheminée 4' Doublette 2' Fourniture-Cornet 3-5 rangs (2 2/3') Trompette 8' Récit Expressif (C-g 3 ) Diapason 8' Flûte traverse 8' Dulciana 8' Gamba 8' Voix céleste 8' (vanaf c°) Flûte octaviante 4' Harmonia aetherea III (1 1/3') Trompette harmonique 8' Clairon 4' Pédale (C-f 1 ) Contrebasse 16' Sousbasse 16' * Violoncelle 8' (2011) Koppelingen (voettreden) Grand Orgue - Récit Grand Orgue - Pédale Récit - Pédale Récit - Grand Orgue Octave Aigue Récit - Grand Orgue Octave Grave Speelhulpen Drukknoppen onder manuaal 1: Appèl Grand Orgue (schakelt gekozen registers op manuaal 1 in of uit) Comb. Grand Orgue (vrije combinatie manuaal 1) Comb. Récit (vrije combinatie manuaal 2) Comb. Pédale (vrije combinatie pedaal) Réunion (generaal vrije combinatie) Inter (vrije combinatie mét of zonder handregisters erbij) Tutti (zonder octaafkoppels) Zweltrede Récit Generaal Crescenco-trede Appel Crescenco (voettrede, schakelt Generaal Cresendo in of uit) *deze stond voorheen IN de zwelkast. In de offerte wordt het register als volgt omschreven: "Soubasse 16'- en beau bois de sapin, et bouchée. Ce jeu sera posé dans la boîte expressive" (dank aan Dave Lazoe voor deze informatie)

Video’s

Jeroen de Haan

Boven: De kas doet denken aan de Art Nouveau stijl en in het sierwerk zijn blauwe parels verwerkt. Onder: Oude situatie te Amsterdam, Nieuwe Waalse kerk. Foto: Gerco Schaap

Dit orgel werd in 1912 gebouwd door Dalstein & Haerpfer uit Boulay (Elzas-Lotharingen) voor de Nieuwe Waalse kerk in Amsterdam en is een voorbeeld van de prille vorm van de Elzasser Orgelreform. De toenmalige dominee van de Nieuwe Walenkerk, Etienne Albert Giran (1871-1944) was een studiegenoot van Albert Schweitzer. Toen de aanschaf van een pijporgel voor de Nieuwe Walenkerk actueel werd, besloot hij om Schweitzer te raadplegen en dat leidde tot het contact met de firma Dalstein Haerpfer, de favoriete orgelbouwer van Albert Schweitzer. In eerste instantie vroeg de orgelcommissie Jean-Baptiste de Pauw (1852-1924, organist van het Paleis voor Volksvlijt) om advies, hij gaf aan vertrouwen te hebben in het werk van Dalstein & Haerpfer en was ook positief over het eerste dispositie-ontwerp. Hij gaf echter aan verder geen tijd te hebben en bracht de orgelcommissie in contact met Anton Tierie. Anton H. Tierie (1870-1938) was organist van de Vrije Gemeente en o.a. docent aan het conservatorium van Amsterdam. Hij heeft het dispositie-ontwerp van Dalstein & Haerpfer beoordeeld en was bij de besprekingen over de bouw van het orgel nauw betrokken. De overdracht van het orgel in december 1912 gebeurde in aanwezigheid van Schweitzer en zijn vriend Ernest Munch (organist van de St Guillaume in Strasbourg). Het orgel werd (mede) gekeurd en bespeeld door Cornelis de Wolf. Toen het kerkgebouw in de jaren 20 van de 20e eeuw met sluiting bedreigd werd, verscheen J.W. Enschedé ten tonele. Hij was zeer onder de indruk van het instrument en zette zich in voor behoud ervan. Mede door zijn artikelen was er veel aandacht voor het instrument en dit heeft later geleid tot verhuur van het kerkgebouw aan de omroep. Jarenlang is het gebruikt voor orgelbespelingen en morgenwijdingen, zowel voor de AVRO als de NCRV. Door de inkomsten uit deze verhuur heeft de Waalse Gemeente het gebouw langer in stand kunnen houden. Dank aan Dave Lazoe voor deze informatie. In 1948 vond een ingrijpende revisie plaats door Spanjaard, waarbij de manuaal-windladen en windvoorziening werden vervangen, de pneumatische tractuur werd vervangen door een elektropneumatische en een nieuwe speeltafel werd geplaatst. De Cello 8’ van het pedaal maakte plaats voor een Octaaf 8’ en Octaaf 4’ (beiden als transmissie van de Contrabas 16’) en een Gedekt 8’ (transmissie van de Subbas 16’). Na sluiting van de kerk in 1989 kwam het orgel in opslag bij Reil, die het in 2009/11 plaatste in de RK kerk Onze Lieve Vrouw Visitatie te Budel. Hierbij zijn de windladen uit 1948 gerestaureerd en werd de speeltafel inwendig geheel vernieuwd, waarbij de speelhulpen en koppels, die in 1912 aanwezig waren, weer in ere werden hersteld. De elektro-pneumatische tractuur bleef gehandhaafd. De windvoorziening werd meer in lijn met de oorspronkelijke situatie gebracht, het pijpwerk hersteld en de intonatie gecorrigeerd. De verdwenen Violoncelle 8 van het pedaal werd gereconstrueerd en de in 1948 aangebrachte transmissies werden ongedaan gemaakt.

Bronnen: • Orgelbouwnieuws uit Het Orgel 2013/01 • Boekje Het Dalstein & Haerpfer orgel, uitgave Orgelcomité O.L.V. Visitatie • Brabantorgel.nl • Orgbase.nl • Dave Lazoe Foto’s orgel: Vincent Hildebrandt

Franse orgels in NL

Budel O.L.V. Visitatie

1912 - Dalstein & Haerpfer

1948 - Spanjaard

2011- Reil

II/23 - electropneumatische tractuur

Dit orgel werd in 1912 gebouwd door Dalstein & Haerpfer uit Boulay (Elzas-Lotharingen) voor de Nieuwe Waalse kerk in Amsterdam en is een voorbeeld van de prille vorm van de Elzasser Orgelreform. De toenmalige dominee van de Nieuwe Walenkerk, Etienne Albert Giran (1871-1944) was een studiegenoot van Albert Schweitzer. Toen de aanschaf van een pijporgel voor de Nieuwe Walenkerk actueel werd, besloot hij om Schweitzer te raadplegen en dat leidde tot het contact met de firma Dalstein Haerpfer, de favoriete orgelbouwer van Albert Schweitzer. In eerste instantie vroeg de orgelcommissie Jean-Baptiste de Pauw (1852-1924, organist van het Paleis voor Volksvlijt) om advies, hij gaf aan vertrouwen te hebben in het werk van Dalstein & Haerpfer en was ook positief over het eerste dispositie-ontwerp. Hij gaf echter aan verder geen tijd te hebben en bracht de orgelcommissie in contact met Anton Tierie. Anton H. Tierie (1870-1938) was organist van de Vrije Gemeente en o.a. docent aan het conservatorium van Amsterdam. Hij heeft het dispositie-ontwerp van Dalstein & Haerpfer beoordeeld en was bij de besprekingen over de bouw van het orgel nauw betrokken. De overdracht van het orgel in december 1912 gebeurde in aanwezigheid van Schweitzer en zijn vriend Ernest Munch (organist van de St Guillaume in Strasbourg). Het orgel werd (mede) gekeurd en bespeeld door Cornelis de Wolf. Toen het kerkgebouw in de jaren 20 van de 20e eeuw met sluiting bedreigd werd, verscheen J.W. Enschedé ten tonele. Hij was zeer onder de indruk van het instrument en zette zich in voor behoud ervan. Mede door zijn artikelen was er veel aandacht voor het instrument en dit heeft later geleid tot verhuur van het kerkgebouw aan de omroep. Jarenlang is het gebruikt voor orgelbespelingen en morgenwijdingen, zowel voor de AVRO als de NCRV. Door de inkomsten uit deze verhuur heeft de Waalse Gemeente het gebouw langer in stand kunnen houden. Dank aan Dave Lazoe voor deze informatie. In 1948 vond een ingrijpende revisie plaats door Spanjaard, waarbij de manuaal-windladen en windvoorziening werden vervangen, de pneumatische tractuur werd vervangen door een elektropneumatische en een nieuwe speeltafel werd geplaatst. De Cello 8’ van het pedaal maakte plaats voor een Octaaf 8’ en Octaaf 4’ (beiden als transmissie van de Contrabas 16’) en een Gedekt 8’ (transmissie van de Subbas 16’). Na sluiting van de kerk in 1989 kwam het orgel in opslag bij Reil, die het in 2009/11 plaatste in de RK kerk Onze Lieve Vrouw Visitatie te Budel. Hierbij zijn de windladen uit 1948 gerestaureerd en werd de speeltafel inwendig geheel vernieuwd, waarbij de speelhulpen en koppels, die in 1912 aanwezig waren, weer in ere werden hersteld. De elektro- pneumatische tractuur bleef gehandhaafd. De windvoorziening werd meer in lijn met de oorspronkelijke situatie gebracht, het pijpwerk hersteld en de intonatie gecorrigeerd. De verdwenen Violoncelle 8 van het pedaal werd gereconstrueerd en de in 1948 aangebrachte transmissies werden ongedaan gemaakt.

Dispositie

Video’s

Jeroen de Haan