Haarlem

Philharmonie

1875 - Aristide Cavaillé-Coll

1924 - Adema

1965 - Gebr. Vermeulen

2006 - Flentrop

III/47 - mechanisch

Dit orgel werd in 1871 in de Parijse orgelmakerij van Aristide Cavaillé-Coll gebouwd als demo en vervolgens aangekocht voor het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam. In 1916 werd het orgel verkocht aan twee particulieren en uiteindelijk in 1922 geplaatst in de Grote Zaal van het Haarlemse Concertgebouw. In 1924 volgde een ingrijpende renovatie door Sybrand Adema: windladen, tractuur en speeltafel werden vernieuwd en het pedaal werd uitgebreid met een Soubasse 16’. In 1965 volgde een tweede ingrijpende renovatie door de Gebr. Vermeulen. De tractuur, die in 1939 al gedeeltelijk was geëlektrificeerd, werd geheel elektrisch, met een nieuwe speeltafel. Het register Unda maris 8’ werd ingeruild voor een Terts 1 3/5 en er werden diverse registers toegevoegd. In het kader van een grondige verbouwing en uitbreiding van het Haarlemse Concertgebouw tot de 'Philharmonie', werd het orgel in de jaren 2004-2006 door de firma Flentrop gerestaureerd naar zijn oorspronkelijke staat. De in 1924 en 1965 toegevoegde registers werden verwijderd. Diverse verwijderde onderdelen, zoals de windladen, werden teruggehaald uit andere orgels waarin ze inmiddels verwerkt waren. De oude windlades van het Grand-Orgue en het Pédale die in 1924 waren vervangen door pneumatische laden, werden teruggevonden in Ottersum (Pels-orgel St. Jan de Doperkerk) en konden worden overgenomen en teruggeplaatst na een grondige restauratie. De oude lade van het Positif werd teruggevonden in Hulst (van 1936- 1970 in gebruik in het orgel van de St. Willibrodbasiliek). Alleen voor het Récit moest een nieuwe windlade gemaakt worden. Ook de mechanieken, Barkermachines, koppelingen, windvoorziening, zwelkasten en opstelling van het binnenwerk moesten worden gereconstrueerd naar het authentieke ontwerp. De speeltafel werd naar voorbeeld van het Cavaillé-Coll orgel in Lisieux gereconstrueerd, waarbij de door de firma Vermeulen bewaarde registerplaatjes weer zijn aangebracht. De orgelbank, sinds 1965 in bezit van Albert de Klerk en na zijn overlijden in bezit van René Verwer, kreeg zijn oorspronkelijk bestemming weer. Het enige verwijderde register, de Unda Maris 8', werd teruggeschonken door de Dorpskerk van Barendrecht. Het Récit werd uitgebreid met een Dulciana 4’. Ontbrekend pijpwerk en niet- authentiek pijpwerk (slechts 3%) werd bijgemaakt in Cavaillé-Coll factuur. Tenslotte werd het orgel voorzien van een nieuw elektronisch Setzer-systeem, dat overigens weer buiten gebruik is gesteld. Een uitgebreide beschrijving van de historie en huidige staat van dit instrument is te vinden in het proefschrift van René Verwer: Cavaillé-Coll in Nederland. Canaletto/Repro Holland, Alphen aan den Rijn, 2009. Overige bronnen: • Het Historische Orgel in Nederland 1872-1878, Nationaal Instituut voor de Orgelkunst • Wikipedia • Orgbase.nl Foto’s: • Kerkgebouw: Haarlem Marketing • Orgel: Vincent Hildebrandt

Dispositie

Grand Orgue (C-g 3 ) Principal 16' Bourdon 16' Montre 8' Bourdon 8' Flûte Harmonique 8' Viole de Gambe 8' Salicional 8' Prestant 4' Octave 4'* Plein-Jeu Harmonique 3-6 rangs* Cornet 5 rangs* Bombarde 16'* Trompette 8'* Clairon 4'* Positif Expressif (C–g3) Flûte Traversière Harmonique 8' Viole de Gambe 8' Voix Céleste 8' Quintaton 8' Flûte Octaviante 4' Viole d'Amour 4' Quinte 2 2/3'* Octavin 2'* Cornet Harmonique 8 rangs* Cor Anglais 16'* Trompette 8'* Clairon 4'* Récit Expressif (C-g 3 ) Bourdon 16' Principal 8' Cor de Nuit 8' Unda Maris 8' Flûte Douce 4' Dulciane 4' (2006) Doublette 2'* Piccolo 1'* Plein-Jeu 2-5 rangs* Trompette 8'* Basson-Hautbois 8'* Clarinette 8'* Voix Humaine 8’ Pédale (C-f 1 ) Sousbasse 32' Contrebasse 16' Flûte 8' Violoncelle 8' Octave 4' Bombarde 16'* Trompette 8'* Trompette 4'* * jeux de combinaison Orage Tirasse GO, POS, REC Copula Grand orgue (sur Machine) Copula Grand Orgue + Positif Copula Grand Orgue + Récit Copula Positif + Récit Expression Positif Expression Récit Octaves Graves GO, POS, REC Anches PED, GO, POS, REC Tremolo POS, REC

Video

Jos van der Kooy Dank aan Jos van der Kooy voor de genoten gastvrijheid en zijn bereidheid dit orgel te demonstreren voor de camera’s!