Haarlem
Philharmonie
1924 - Adema
1965 - Gebr. Vermeulen
2006 - Flentrop
III/47 - mechanisch
FRANSE ORGELS IN NL © Vincent Hildebrandt
Het orgel werd gebouwd in 1871 in de Parijse
orgelmakerij van Aristide Cavaillé-Coll als demo en
aangekocht voor het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam.
In 1916 werd het orgel aangekocht door twee
particulieren en uiteindelijk in 1922 geplaatst in de Grote
Zaal van het Haarlemse Concertgebouw. In 1924 volgde
een ingrijpende renovatie door Sybrand Adema:
windladen, tractuur en speeltafel werden vernieuwd en
het pedaal werd uitgebreid met een Soubasse 16’. In
1965 volgde een tweede ingrijpende renovatie door de
Gebr. Vermeulen. De tractuur, die in 1939 al gedeeltelijk
was geëlektrificeerd, werd geheel elektrisch, met een
nieuwe speeltafel. Het register Unda maris 8’ werd
ingeruild voor een Terts 1 3/5 en er werden diverse
registers toegevoegd.
In het kader van een grondige verbouwing en uitbreiding
van het Haarlemse Concertgebouw tot de 'Philharmonie',
werd ook opdracht gegeven voor restauratie van het
orgel. De firma Flentrop heeft het zoveel mogelijk in de
oorspronkelijke staat teruggebracht (2004-2006). De in
1924 en 1965 toegevoegde registers werden verwijderd.
Diverse verwijderde onderdelen, zoals de windladen,
werden teruggehaald uit andere orgels waarin ze
inmiddels verwerkt waren. De oude windlades van het
Grand-Orgue en het Pédale die in 1924 waren vervangen
door pneumatische laden, werden teruggevonden in
Ottersum (Pels-orgel St. Jan de Doperkerk) en konden
worden overgenomen en teruggeplaatst na een grondige
restauratie. De oude lade van het Positif werd
teruggevonden in Hulst (van 1936-1970 in gebruik in het
orgel van de St. Willibrodbasiliek). Alleen voor het Récit
moest een nieuwe windlade gemaakt worden. Ook de
mechanieken, Barkermachines, koppelingen,
windvoorziening, zwelkasten en opstelling van het
binnenwerk moesten worden gereconstrueerd naar het
authentieke ontwerp. De speeltafel werd naar voorbeeld
van het Cavaillé-Coll orgel in Lisieux gereconstrueerd,
waarbij de door de firma Vermeulen bewaarde
registerplaatjes weer zijn benut. De orgelbank, sinds
1965 in bezit van Albert de Klerk en na zijn overlijden in
bezit van René Verwer, kreeg zijn oorspronkelijk
bestemming weer. Het enige verwijderde register, de
Unda Maris 8', werd teruggeschonken door de Dorpskerk
van Barendrecht. Het Récit werd uitgebreid met een
Dulciana 4’. Ontbrekend pijpwerk en niet-authentiek
pijpwerk (slechts 3%) werd bijgemaakt in Cavaillé-Coll
factuur. Tenslotte werd het orgel voorzien van een nieuw
elektronisch Setzer-systeem, dat inmiddels weer buiten
gebruik is gesteld.
Een uitgebreide beschrijving van de historie en huidige staat van dit
instrument is te vinden in het proefschrift van René Verwer:
Cavaillé-Coll in Nederland. Canaletto/Repro Holland, Alphen aan den
Rijn, 2009.
Overige bronnen:
•
Het Historische Orgel in Nederland 1872-1878, Nationaal Instituut
voor de Orgelkunst
•
Wikipedia
•
Orgbase.nl
Foto’s:
•
Kerkgebouw: Haarlem Marketing
•
Orgel: Vincent Hildebrandt
Dispositie
Grand Orgue (C-g
3
)
Principal 16'
Bourdon 16'
Montre 8'
Bourdon 8'
Flûte Harmonique 8'
Viole de Gambe 8'
Salicional 8'
Prestant 4'
Octave 4'*
Plein-Jeu Harmonique 3-6 rangs*
Cornet 5 rangs*
Bombarde 16'*
Trompette 8'*
Clairon 4'*
Positif Expressif (C–g3)
Flûte Traversière Harmonique 8'
Viole de Gambe 8'
Voix Céleste 8'
Quintaton 8'
Flûte Octaviante 4'
Viole d'Amour 4'
Quinte 2 2/3'*
Octavin 2'*
Cornet Harmonique 8 rangs*
Cor Anglais 16'*
Trompette 8'*
Clairon 4'*
Récit Expressif (C-g
3
)
Bourdon 16'
Principal 8'
Cor de Nuit 8'
Unda Maris 8'
Flûte Douce 4'
Dulciane 4' (2006)
Doublette 2'*
Piccolo 1'*
Plein-Jeu 2-5 rangs*
Trompette 8'*
Basson-Hautbois 8'*
Clarinette 8'*
Voix Humaine 8’
Pédale (C-f
1
)
Sousbasse 32'
Contrebasse 16'
Flûte 8'
Violoncelle 8'
Octave 4'
Bombarde 16'*
Trompette 8'*
Trompette 4'*
* jeux de combinaison
Orage
Tirasse GO, POS, REC
Copula Grand orgue (sur Machine)
Copula Grand Orgue + Positif
Copula Grand Orgue + Récit
Copula Positif + Récit
Expression Positif
Expression Récit
Octaves Graves GO, POS, REC
Anches PED, GO, POS, REC
Tremolo POS, REC
Video
Jos van der Kooy
Dank aan Jos van der Kooy voor de genoten gastvrijheid
en zijn bereidheid dit orgel te demonstreren voor de
camera’s!
FRANSE ORGELS IN NL © Vincent Hildebrandt HOME